Een nationaal historisch museum passend bij veelzijdig Nederland

Ook jongeren hebben interesse in geschiedenis, maar het aanbod moet anders

In het coalitieakkoord van 2021 is afgesproken dat de regering een bijdrage levert aan een Nationaal Historisch Museum (NHM). In dat kader is de staatssecretaris OCW een verkenning gestart naar de mogelijkheden en wensen omtrent een NHM, waarbij een NHM niet per se een fysiek museum hoeft te zijn. Als onderdeel hiervan heeft Verian onderzoek gedaan naar de wensen en verwachtingen van het Nederlands publiek ten aanzien van een dergelijk museum en hoe die zich, naar verwachting, door de tijd heen zullen ontwikkelen. De inzichten moeten bijdragen aan het maken van keuzes ten aanzien van de invulling van het NHM.

Echter, hoe achterhaal je de behoeften, wensen en invulling van een Nationaal Historisch Initiatief waarvan nog niet bekend is in welke vorm het er gaat komen (een fysiek museum, digitaal, rondreizende voorstelling, metaverse, film, documentaire of anderszins) en nog niet duidelijk is wat er geboden gaat worden (afgezien van de kaders dat het nationale geschiedenis betreft).

Door de combinatie van verschillende onderzoeksmethodieken en een iteratieve opzet zijn de benodigde inzichten in kaart gebracht. In een verkennende voorfase zijn we gestart met een exploratie van het thema door middel van onze InsightsExplorer-methodiek. Hierbij heeft met meer dan 300 burgers een kwalitatieve verkenning plaatsgevonden t.a.v. wensen en behoeften m.b.t. de nationale geschiedenis. Vervolgens zijn de inzichten uit deze fase gekwantificeerd door middel van een grote steekproef, waarbij we ook nadrukkelijk aandacht hebben gehad voor het representatief betrekken van biculturele Nederlanders in (o.a. met face-to-face-onderzoek). Immers is bekend dat deze groep deels andere wensen en behoeften heeft t.a.v. geschiedenis.

Verder is in een kwalitatieve verdieping met behulp van onze onderzoekspartner Mare een kwalitatieve brainstorm fase doorlopen, waarbij de gedachtenvorm over de invulling van een NHM verder is geconcretiseerd. De uitkomsten zijn vervolgens in interviews voorgelegd aan experts op verschillende domeinen (oa. nationale erfgoed, nationale geschiedenis, educatie, en vrije tijdsgedrag).

Het onderzoek wijst uit dat er ondanks de tevredenheid met het huidige aanbod in vormen en onderwerpen, er ook veel interesse is voor een nieuwe initiatief. De invulling van een nieuw initiatief kan in beleving op verschillende manieren. Een verbetering van wat er al is door meer aandacht voor thema’s die onderbelicht zijn, zoals de rol van vrouwen in de geschiedenis, de migratiegeschiedenis in Nederland en ook de slavernij verdienen volgens een deel van de Nederlanders nog altijd meer aandacht. Daarnaast wordt het belang van multi-perspectiviteit gezien (verschillende standpunten naar voren moeten komen). Voor de vorm van het nieuwe initiatief is het van belang dat men hier plezier aan beleeft, geprikkeld en geïnspireerd wordt en toegankelijke is voor iedereen.

Het onderzoek heeft een segmentatie opgeleverd van de Nederlandse bevolking naar de wijze waarop ze aankijken tegen nationale geschiedenis en de consumptie hiervan. Zo maken ouderen meer gebruik van het bestaande aanbod en zijn daar positiever over dan jongeren. Toch bestaat ook onder jongeren grotere belangstelling in geschiedenis, en zijn ze bovenmatig voorstander van nieuwe alternatieve vormen voor een historisch museum.

Op basis van het onderzoek heeft de Staatssecretaris besloten om niet verder te gaan met het opzetten van een fysiek museum, maar te kijken naar alternatieven. Zo zegt de staatssecretaris van OCW Gunay Uslu in een kamerbrief: “Op basis van de gesprekken met experts uit de culturele sector en het publiek zie ik vooralsnog geen initiatieven of draagvlak ontstaan voor een nieuw fysiek museum. Wel zie ik veel creativiteit en diversiteit in het gebruiken van historisch materiaal voor nieuw werk. Er zijn veel verschillende media waarmee verhalen worden verbeeld. Anders dan via een fysiek museum kies ik er daarom voor nu tijdelijk een stimulans te geven aan creatieve makers, co-creatie met het publiek en netwerkvorming. We moeten geschiedenis toegankelijk maken in allerlei vormen, van locatietheater tot games, zodat het voor iedereen begrijpelijk en boeiend is”