Naar aanleiding van eerder onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau, waaruit bleek dat 27% van de Nederlanders discriminatie ervaart en nog eens 10% twijfelt of bepaalde incidenten samenhangen met discriminatie, wilde het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) meer inzicht verkrijgen in de prevalentie van discriminatie binnen de VWS-domeinen.
Vanwege onze uitgebreide ervaring met de thema’s ‘inclusie, diversiteit, gelijkheid en discriminatie’ en daarnaast onze inclusieve onderzoeksmethoden waarbij ook lastig te bereiken doelgroepen worden betrokken, viel de keuze op Verian. In samenwerking met Mare Research brachten we de wijze, omvang, aanleiding en impact van discriminatie in zorg, welzijn en sport in kaart.
Inclusief onderzoek voor compleet en rijk beeld
Om een volledig en eerlijk beeld te krijgen van discriminatie in zorg, welzijn en sport, kozen we voor een gefaseerde en inclusieve onderzoeksaanpak. We combineerden grootschalig vragenlijstonderzoek met verdiepend onderzoek waarin persoonlijke ervaringen centraal stonden.
We begonnen met een kort literatuuronderzoek om bestaande kennis en knelpunten goed in kaart te brengen. Daarna volgde een groot landelijk onderzoek onder zowel zorggebruikers, sporters als professionals. Daarbij hebben we bewust extra aandacht besteed aan groepen die vaak minder zichtbaar zijn in onderzoek, zoals mensen met een migratieachtergrond, LHBTQIA+ personen, moslims en mensen met een beperking. Dit deden we onder meer door inzet van tweetalige interviewers en face-to-face gesprekken.
Aangezien alleen cijfers geen recht doen aan de ervaringen van mensen, verdiepten we ons samen met MARE in de verhalen achter de cijfers. We spraken uitgebreid met mensen die zelf discriminatie hebben ervaren, bijvoorbeeld in de huisartsenzorg, ziekenhuiszorg of intramurale instellingen. Ook spraken we zorgverleners die zelf discriminatie ervaarden of zagen gebeuren. Zo kregen we niet alleen inzicht in hoeveel discriminatie voorkomt, maar ook in de vormen, oorzaken en gevolgen ervan. De kwalitatieve verhalen vormen daarmee een volwaardig onderdeel van het onderzoek. Ze geven belangrijke context aan de cijfers en laten zien hoe complex en ingrijpend discriminatie kan zijn.
Belangrijkste conclusies van het onderzoek
- Discriminatie komt veel voor in zorg, welzijn en sport
Drie tot vijf procent van de zorggebruikers, zorgverleners, sporters en sportprofessionals heeft in het afgelopen jaar discriminatie ervaren. Omgerekend naar de Nederlandse bevolking betekent dit dat jaarlijks ongeveer 670.000 zorggebruikers en 300.000 sporters discriminatie ervaren. Onder zorgprofessionals gaat het naar schatting om 75.000 personen die hier jaarlijks slachtoffer van zijn. Voor sportprofessionals zijn dit circa 40.000 personen. Minderheidsgroepen zoals mensen met een migratieachtergrond, LHBTQIA+ personen en mensen met overgewicht ervaren tot vier keer vaker discriminatie. Mensen die tot meerdere van deze groepen behoren, ervaren nog vaker discriminatie.
- Discriminatie kent verschillende vormen
Waar zorggebruikers vooral te maken krijgen met negatieve opmerkingen, niet serieus nemen van klachten en een ongelijke behandeling, uit discriminatie richting zorgverleners zich vooral in directe beledigingen, subtiele uitsluiting en stigmatisering. In de sport gaat het vooral om verbale en fysieke intimidatie en uitsluiting door trainers en clubs.
- Gevolgen van discriminatie zijn ernstig
Bij zorggebruikers leidt discriminatie tot gevoelens van verdriet, boosheid, eenzaamheid en angst. Dit leidt tot zorgmijding en verslechterde gezondheid. Zorgverleners krijgen te maken met mentale klachten, onzekerheid en stress, met mogelijk een burn-out of baanwissel tot gevolg. Ook bij sportprofessionals zorgt discriminatie voor minder motivatie om actief te blijven in de sportsector. En verliezen sporters de zin en plezier in sport. Soms zelfs in zo’n erge mate dat ze helemaal stoppen met sporten.
Aanbevelingen voor verandering
De uitkomsten van dit onderzoek maken duidelijk dat discriminatie in de zorg-, welzijns- en sportsector diepgeworteld is en ernstige gevolgen heeft voor sportdeelname, gezondheid en werkplezier. Ahmed Ait Moha, managing director bij Verian en verantwoordelijk voor het onderzoek: “Het is belangrijk dat instellingen en overheid gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen om discriminatie actief en zichtbaar tegen te gaan. Discriminatie in zorg, sport en welzijn zijn geen op zichzelf staande incidenten, maar komen voort uit structurele patronen binnen organiaties en de maatschappij.” De aanbevelingen bieden een eerste richting voor verandering:
- Herkenning en normstelling
Maak discriminatie zichtbaar en bespreekbaar, stel duidelijke gedragsnormen en communiceer dat discriminatie, ook in subtiele vormen (micro agressie), onacceptabel is. Leg ook verantwoordelijkheid bij omstanders om zich uit te spreken.
- Toegankelijke meldsystemen en zichtbare opvolging
Verbeter meldstructuren, verlaag de drempel om te melden en zorg voor transparante opvolging. Herstel vertrouwen door zichtbare actie en bied ondersteuning aan slachtoffers. Waarbij het van belang is om de melding niet te zien als als een individuele taak en verantwoordelijkheid van het slachtoffer, maar als gezamenlijke verantwoordelijkheid.
- Scholing en handelingsvermogen vergroten
Werk aan vaardigheden om discriminatie te herkennen en erop te reageren, met aandacht voor microagressie en intersectionaliteit. Het herkennen van discriminatie lost het probleem niet op, maar stelt mensen wel in staat het bespreekbaar te maken. Ook is het belangrijk om leidinggevenden op te leiden in signaleren en optreden.
- Diversiteit en inclusie versterken binnen organisaties
Zorg voor betere representatie in teams en leidinggevenden, en werk aan een inclusieve cultuur. Dit voorkomt blinde vlekken en maakt het makkelijker om discriminatie te herkennen en te voorkomen.
- Gericht beleid voor sectoren en groepen met verhoogd risico
Geef prioriteit aan sectoren waar discriminatie relatief of absoluut het meest voorkomt – zoals intramurale zorg, geboortezorg, huisartsenzorg, ziekenhuiszorg en voetbal. Bescherm groepen die structureel vaker discriminatie ervaren, met specifieke aandacht voor mensen met meerdere kwetsbaarheden.
.svg)
Back
